Czy to już uzależnienie? Przyczyny uzależnienia od Internetu

W poradniach psychologicznych i ośrodkach uzależnień przybywa coraz więcej młodych ludzi, którzy stracili kontrolę nad ilością czasu spędzanego w Internecie i nie potrafią sobie poradzić w realnym świecie. Doszli do momentu, w którym nie umieją już obejść się bez ciągłego dostępu do cyberprzestrzeni. Zamiast odrabiać lekcje, uprawiać sport czy uczestniczyć w różnych kółkach zainteresowań, godzinami przesiadują przed komputerem. Jednak nie tylko dzieci i młodzież wpadają w sidła wirtualnej świata. Również osoby dorosłe borykają się z problemem uzależnienia od Internetu.

Ucieczka w świat online

To nałóg, który najczęściej dotyka osoby o niskim poczuciu własnej wartości, cierpiące na zaburzenia afektywne i lękowe, nierzadko mające problem z używkami. Nie radzą sobie też z nawiązywaniem realnych znajomości oraz z różnymi emocjami – lękiem, samotnością, złością. Sieć jest dla osób uzależnionych ucieczką od problemów realnego świata, miejscem, gdzie mogą dać upust swoim popędom czy emocjom. Internet jest też świetnym miejscem na zabicie nudy, znalezienie nowych znajomych, przed którymi można kreować się na zupełnie inną osobę, pozbawioną kompleksów. Tutaj także można odreagować wszelkie niepowodzenia uczuciowe, zawodowe, problemy rodzinne. Dla dzieci wychowujących się w rodzinie, w której trwa nierozwiązany konflikt, wirtualny świat jest swego rodzaju oderwaniem się od tej sytuacji.

Symptomy siecioholizmu

• Jak rozpoznać uzależnienie od cyberświata? Na pewno warto zwrócić uwagę na różne, charakterystyczne symptomy takie jak np.:
• brak dostępu do Internetu powoduje: rozdrażnienie, złość, a nawet agresję,
• utrata kontroli nad czasem spędzanym online,
• tzw. ciągi komputerowe, czyli siedzenie przez wiele godzin przy komputerze,
• zaangażowanie emocjonalne w świat wirtualny,
• kłamstwa w zakresie prawdziwej ilości godzin spędzanych w sieci,
• podejmowane próby ograniczenia czasu spędzanego w Internecie przez osobę uzależnioną nie przynoszą zamierzonego efektu.

Uzależnienie od świata online jest uzależnieniem psychicznym i osoba, która w nie popada, najczęściej nie widzi problemu w swoim zachowaniu. Do tego jeszcze nie przyjmuje do wiadomości nawet od bliskich osób, że popadła w sidła nałogu. Najważniejszym etapem leczenia jest próba uświadomienia choremu, że ma do czynienia z destrukcyjnym nadużywaniem, a nie bezpiecznym korzystaniem dla celów rozrywkowych, społecznych czy naukowych. Wielu z pacjentów zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji dopiero wtedy, gdy przychodzi im borykać się z objawami zespołu odstawiennego.

Najczęstsze objawy odstawienia

Długotrwałe spędzanie czasu w Internecie zaburza funkcjonowanie danej osoby w codziennym życiu, w relacjach z bliskimi, w pracy oraz nauce. Siecioholizm prowadzi do podobnych skutków jak alkoholizm czy nadużywanie narkotyków. Sprawia, że ludzie nie potrafią radzić sobie w prawdziwym świecie z emocjami, mają problem z rozmową i nadmierną agresją. Zespół abstynencyjny może dotyczyć każdego z nałogów i uzależnień behawioralnych. Nagłe ograniczenie dostępu do Internetu może w skali od kilku do kilkudziesięciu dni skutkować takimi zachowaniami jak:

• niepokój i lęk,
• nadpobudliwość, pobudzenie psychoruchowe,
• obsesyjne myślenie o wirtualnym świecie,
• marzenia senne i fantazjowanie o tym, co dzieje się w Internecie,
• poruszanie palcami w taki sposób, jakby pisało się na klawiaturze lub telefonie albo używało myszki,
• bezsenność.

Osoba może także poszukiwać innych okazji do skorzystania z sieci – jeśli nie może użyć w danej chwili laptopa, sięga po telefon lub tablet, aby zaspokoić swoje potrzeby i uniknąć objawów odstawienia. Pożyteczna rola Internetu schodzi na dalszy plan, staje się on całym życiem, głównym tematem rozmów i planów.

Kolejne fazy uzależnienia od korzystania z komputera i Internetu

Każdy nagłów rozwija się powoli i stopniowo. Początkowe symptomy mogą nie wydawać się niebezpieczne, szczególnie jeśli praca lub hobby chorego są związane z korzystaniem z komputera i sieci. Pogłębianie się problemu można przedstawić w następujących etapach:

• Zetknięcie się z nowoczesną technologią, internetową rzeczywistością, zafascynowanie, poczucie braku granic w użytkowaniu.
• Zauważenie, że korzystanie z Internetu czy gier komputerowych odpręża, relaksuje, zmniejsza napięcie.
• Regularne spędzanie czasu przed komputerem, smartfonem, aby ustabilizować stany emocjonalne.
• Stopniowe ograniczanie kontaktów w świecie realnym – z bliskimi, rodziną, przyjaciółmi, w pracy czy szkole, na rzecz rozwijania internetowych znajomości.
• Przebywanie w sieci w każdej wolnej chwili, pojawienie się uczucia dyskomfortu, jeśli dostęp do niej staje się ograniczony.
• Problemy społeczne, zdrowotne i często finansowe, bezpośrednio związane z uzależnieniem.

Współcześnie niekiedy bardzo trudno określić, gdzie kończy się granica bezpiecznego użytkowania (na przykład z powodu charakteru pracy lub hobby) i początków rozwijania się destrukcyjnego nałogu. Ocena stopnia zaangażowania w życie online opiera się przede wszystkim na częstotliwości spędzania czasu w Internecie oraz tego, czy osoba jest zainteresowania swoim realnym życiem i jak reaguje na odcięcie dostępu do komputera czy smartfona. Nierzadko spotykaną dolegliwością są zaburzenia mowy, wynikające z używania w codziennych rozmowach skrótów i wyrażeń, z których korzysta się tylko w sieci. Pacjenci mogą skarżyć się również na pogłębiającą się wadę wzorku i przykurcze mięśni. Zdiagnozowanie schorzeń może pomóc w identyfikacji problemu, jakim jest uzależnienie, jednak często ich pojawienie się jest wynikiem charakteru pracy pacjenta, która wymusza na nim wielogodzinne sesje przed ekranem komputera. Kluczowe jest zatem ustalenie, jaka jest ich główna przyczyna.

Różne oblicza siecioholizmu

W dzisiejszych czasach zupełne odizolowanie się od Internetu i komputerów stało się wręcz niemożliwe. Większość osób posiada telefony, tablety, laptopy, które umożliwiają korzystanie z sieci przez całą dobę, bez żadnych ograniczeń. Nielimitowany dostęp stwarza wiele pokus, szczególnie jeśli wszyscy wokół aktualizują swoje portale społecznościowe, czytają blogi czy wspólnie grają w gry. Problem przyjmuje zatem różne oblicza, w zależności od tego, która część Internetu stanie się dla pacjenta najbardziej atrakcyjna. Uzależnienie od sieci może przyjmować formę nadmiernego:

• spędzania czasu w mediach społecznościowych – śledzenie życia znajomych, najświeższych informacji, zdjęć lub porównywanie wyników gier;
• grania w gry – często online o charakterze hazardowym;
• przyjmowania informacji – uczucie przymusu przeszukiwania sieci, przeciążenie danymi;
• oglądania treści erotycznych, spędzania godzin na czatach i portalach o tematyce seksualnej;
• rozwijania internetowych kontaktów – czatowanie, przesyłanie maili, dyskusje, wirtualne zdrady zastępujące realne relacje z rodziną i przyjaciółmi.

Dlaczego sieć może być przyczyną uzależnień?

Przebywanie w wirtualnej rzeczywistości to bardzo specyficzne doświadczenie. Kuszące, wydające się ciekawsze niż realne życie i łatwiejsze niż sprostanie codziennym trudnościom. Osoby borykające się z uzależnieniem od Internetu nierzadko zwracają uwagę na to, że w sieci czują się bardziej akceptowani, mają większe poczucie bezpieczeństwa i swobody. Wirtualny świat cechuje się ograniczeniem sensorycznych doświadczeń i anonimowością. Człowiek może kreować przed innymi użytkownikami lepszą wersję siebie. Internet oznacza także brak ograniczeń przestrzennych – kontakt z całym światem nie stanowi problemu. Po pewnym czasie staje się wyłączną strefą komfortu dla uzależnionego, jedynym miejscem, gdzie czuje się on dobrze. Podobnie, jak w przypadku innych nałogów, lepsze samopoczucie jest jedynie chwilowe, a nadmierne spędzanie czasu przed smartfonem lub komputerem prowadzi do zaniedbania relacji z bliskimi, pracy czy życiowych celów.

Poważnym problemem, dotyczącym współczesnego społeczeństwa, jest uzależnienie najmłodszych użytkowników, przede wszystkim od gier czy filmów. Już od dzieciństwa obcują z nowoczesnymi technologiami, które stają się wyjątkowo atrakcyjnym źródłem rozrywki. Zaniedbania ze strony rodziców i wychowawców mogą prowadzić do sytuacji, gdzie dziecko nie zna innego sposobu na zabawę i spędzenie wolnego czasu, jak skorzystanie z komputera lub tabletu. Podobnie wtedy, gdy najmłodsi mają trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami czy bliskimi i uciekają na długie godziny do wirtualnych znajomych.

Media społecznościowe stwarzają możliwość kreowania swojego wizerunku na różne sposoby. Pogoń za uwielbieniem, pochwałami, wysoką ilością wyświetleń profilu bywa powodem wielu zaburzeń, także nałogowego sprawdzania swojej popularności w sieci. Reakcje innych użytkowników na zdjęcia, posty czy informacje stają się najważniejszym kryterium samooceny osób uzależnionych od Internetu, co destrukcyjnie wpływa na ich psychikę i poczucie własnej wartości.

Nałóg a życie codzienne

Walka z nałogiem, jakim jest uzależnienie od komputera i Internetu, bywa bardzo trudnym zadaniem dla pacjentów. Dzieje się tak, ponieważ nie jest możliwe całkowite odstawienie czynnika powodującego chorobę, tak, jak chociażby w przypadku abstynencji alkoholowej. W dzisiejszych czasach funkcjonowanie bez nowoczesnych narzędzi wydaje się niemal niemożliwe. Kluczową rolę odgrywa również praca osoby uzależnionej, która może wymagać spędzania dużej ilości czasu przed komputerem. Nauka nowego życia jest procesem wieloetapowym, popartym dokładną analizą zachowań chorego, trybu życia i potrzeb. W leczeniu zwykle pomocne jest stworzenie ścisłego planu dnia, który uwzględnia wszystkie aktywności – czas spędzony w sieci, wypoczynek, pracę i inne hobby.

Ograniczenie dostępu do Internetu to pierwszy, ale nie jedyny krok podczas terapii. Przede wszystkim istotne jest znalezienie przyczyny. Może ona leżeć w poczuciu większej akceptacji i bezpieczeństwa w środowisku internetowym czy chęci bycia uwielbianym przez innych użytkowników i nieumiejętności znalezienia innej formy rozrywki. Niezwykle ważne jest wsparcie bliskich, którzy również powinni zostać objęci opieką jako osoby współuzależnione.