Zakupoholizm jest nałogiem impulsywnego, nadmiernego, nieprzemyślanego nabywania nowych, często zbędnych rzeczy. Towarzyszy temu pobudzenie emocjonalne, poczucie wewnętrznego przymusu, ekscytacja. Zakup początkowo wywołuje obniżenie napięcia i poprawia nastrój. Jednak osoby uzależnione od zakupów, po pewnym czasie ogarnia wstyd i poczucie winy. Zakupoholizm jest to destrukcyjny sposób radzenia sobie z problemami. Robienie zakupów staje się nałogowe, gdy towarzyszy temu przykre uczucie napięcia i przymusu tzw. głodu. Z czasem staje się on coraz bardziej intensywny i częstszy. Musimy kupować coraz więcej, ponieważ zwiększa się tolerancja. Pojawiają się duże trudności z kontrolowaniem zachowań związanych z zakupami.
Kiedy zakupoholik przerywa kompulsywne zakupy, pojawiają się objawy abstynencyjne typu: ból głowy, bezsenność, rozdrażnienie, zachowania agresywne, depresyjność. Osoby takie nie zrażając się krytyką rodziny, problemami finansowymi, wciąż powtarzają swoją nałogową czynność. Powoli też tracą inne zainteresowania. Tym, co stymuluje ich do życia są zakupy. Przeważnie minimalizują wpływ swoich zachowań na codzienne funkcjonowanie. Żyją w świecie iluzorycznej kontroli. Poczucie wstydu i winy, oraz myśli, że coś jest nie tak, często racjonalizują, szukając pseudo racjonalnych powodów zakupów.
PRZYCZYNY ZAKUPOHOLIZMU:
Mogą to być wyuczone nieprawidłowe wzorce myślenia, przeżywania i zachowania. Silne wzmocnienia pozytywne (uczucie rozluźnienia, ulgi, przyjemności, euforii) powodują regularne dążenie do powtarzania tych czynności, wręcz obsesyjnie.
Psychoterapeuci analityczni dostrzegają związek między dziecięcymi, zaburzonymi relacjami z rodzicami, a skłonnością do zachowań kompulsywnych w dorosłym życiu. Twierdzą, iż nałogowe zakupy mogą być próbą zapełnienia pustki wywołanej brakiem bezpiecznej więzi w okresie wczesnodziecięcym. Zachowania nałogowe to sposób na radzenie sobie z brakami w takich sferach jak: regulowanie emocji, zdolność do czerpania zadowolenia w relacji z drugą osobą, umiejętność dbania o siebie, oraz szacunek dla siebie.
Z czynników biologicznych ważną rolę w uzależnieniu od zakupów odgrywa dopaminowy układ nagrody w układzie nerwowym człowieka. Kompulsywne zakupy powodują wzrost wydzielania dopaminy, co wywołuje uczucie ekscytacji.
WYRÓŻNIAMY CZTERY FAZY ZAKUPOHOLIZMU (WG B. WORONOWICZA):
GDZIE SZUKAĆ POMOCY?
Strategią leczenia zakupoholizmu jest psychoterapia poznawczo-behawioralna uzależnień. Przebiega ona w formie sesji indywidualnych, oraz grupowych. Polega na stopniowej nauce pacjenta kontrolowania swoich nałogowych zachowań, oraz pracy nad przekonaniami dotyczącymi siebie, poczucia własnej wartości, które często jest zaniżone.